Όλα είναι στη νευροβιολογία μας

Δρ. Χρήστος Κοψτιάφτης Καθηγητής Νευροβιολογίας

 

Σχεδόν πριν από 3 εκατομμύρια χρόνια οι ανθρωπίδες που ήταν προανθρώπινες μορφές ζωής διέθεταν έναν εγκέφαλο που είχε το μισό μέγεθος από του σημερινού ανθρώπου. Περίπου 1,5 εκατομμύρια χρόνια μετά όταν εμφανίστηκε ο Homo erectus (όρθιος άνθρωπος), το μέγεθος του εγκεφάλου του δεν άλλαξε σημαντικά από τους ανθρωπίδες. Μόλις 200.000 χρόνια πριν, όταν ο Homo sapiens έκανε τα πρώτα βήματα για την επικράτησή του, παρατηρήθηκε έντονη αύξηση στο μέγεθος του εγκεφάλου και στην ικανότητα δημιουργίας πιο εκτεταμένων νευρικών συνδέσεων. 

Ο εγκέφαλος του σύγχρονου ανθρώπου αποτελείται από έναν πυρήνα ερπετοειδούς εγκεφάλου, έναν εγκέφαλο κατώτερου θηλαστικού και κυρίως από τον εξελιγμένο ανθρώπινο εγκέφαλο. Η καθένας από τους τρεις εγκεφάλους ελέγχει τις δικές του λειτουργίες και συνδέεται με τους άλλους με ένα δυναμικό δίκτυο νευρωνικών συνδέσεων. 

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δίνει στον άνθρωπο την ξεχωριστή του θέση στο βασίλειο των ζώων, όμως οι άλλοι δύο εγκέφαλοί μας είναι ίδιοι με τις αντίστοιχες δομές των άλλων ζώων, μιας και οι πρωτόγονες αυτές περιοχές έχουν παραμείνει ίδιες εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί πως δεν είναι μόνο ο ανώτερος ανθρώπινος εγκέφαλος που επιβάλλεται στον ερπετοειδή και στο θηλαστικό εγκέφαλο, αλλά αρκετά συχνά συμβαίνει το αντίθετο. Είναι εκείνες οι στιγμές που νοιώθουμε για παράδειγμα ανασφάλεια και δρούμε σαν απειλούμενα ζώα. Το σύνολο των ψυχικών διακυμάνσεων ή διαταραχών βασίζεται στα δίκτυα επικοινωνίας και ελέγχου των τριών αυτών βασικών πυρήνων του εγκεφάλου μας.

Ο ανώτερος ανθρώπινος εγκέφαλος ή λογικός εγκέφαλος, καταλαμβάνει το 85 % του συνολικού εγκεφάλου μας και ρυθμίζει ανώτερες λειτουργίες όπως:

1. Δημιουργικότητα.

2. Φαντασία.

3. Λογική.

4. Συλλογισμός.

5. Συναίσθηση.

6. Καλοσύνη.

7. Επίλυση προβλημάτων.

8. Συνδυαστική σκέψη.

9. Κοινωνικότητα.

Ο θηλαστικός ή συναισθηματικός εγκέφαλος, που εμφανίζεται όμοιος (συντηρημένος) σε πολλά θηλαστικά και δημιουργεί τα συναισθήματα που στη συνέχεια θα πρέπει να ελεγχθούν από το λογικό εγκέφαλο. Ο θηλαστικός εγκέφαλος ρυθμίζει και γεννά συναισθήματα όπως:

1. Οργή.

2. Φόβος.

3. Παρόρμηση.

4. Πόθος.

5. Παιγνίδι.

6. Στοργή.

7. Φροντίδα.

8. Φιλία.

9. Έρωτας.

10. Ζήλια.

Ο ερπετοειδής εγκέφαλος είναι το πιο πρωτόγονο τμήμα του εγκεφάλου μας. Δημιουργεί την ανάγκη για επιβίωση και ρυθμίζει αισθήματα και κατώτερες λειτουργίες όπως:

1. Αναπνοή.

2. Θερμοκρασία σώματος.

3. Λειτουργία καρδιάς.

4. Πείνα.

5. Πέψη.

6. Στάση και κίνηση σώματος.

7. Ισορροπία.

8. Αντίληψη χώρου.

9. Κίνδυνος.

10. Ένστικτα επιβίωσης.

Αξίζει να σκεφτεί κανείς τον τρόπο λειτουργίας του τριπολικού αυτού συστήματος και τις ενδεχόμενες παρεκτροπές του, παίρνοντας χαρακτηριστικά προσωπικοτήτων από το περιβάλλον του.