Σεξ, αγάπη και η φαντασίωση της ένωσης

 

Ο Ζακ Λακάν είπε κάτι που ακούγεται προκλητικό, σχεδόν εκνευριστικό:

«Σεξουαλική σχέση δεν υπάρχει».

Δεν εννοούσε ότι δεν κάνουμε σεξ. Ούτε ότι η σεξουαλική πράξη είναι κοινωνικό κατασκεύασμα. Εννοούσε κάτι πολύ πιο ενοχλητικό για πολλούς.

Ότι το σεξ, από μόνο του, δεν ενώνει.

Δεν δημιουργεί αυτόματα σχέση. Δεν συγχωνεύει δύο υποκειμενικότητες. Ότι στο σεξ ο καθένας απολαμβάνει με τον δικό του τρόπο, στο δικό του σώμα, με τις δικές του φαντασιώσεις, τις δικές του ανάγκες. 

Τα σώματα συναντιούνται, αλλά οι απολαύσεις δεν συγχωνεύονται. Ο καθένας μένει εγκλωβισμένος στη δική του και δεν μπορεί πραγματικά να «μπει» στην απόλαυση του άλλου, άρα δεν υπάρχει συμμετρική ένωση, μόνο παράλληλες εμπειρίες.

Δηλαδή:

Κάνουμε σεξ μαζί, αλλά απολαμβάνουμε χώρια.

Γι’ αυτό ο Λακάν λέει ότι η σεξουαλική σχέση δεν υπάρχει. Όχι γιατί δεν υπάρχει σεξουαλική πράξη, αλλά γιατί δεν υπάρχει εγγυημένη ένωση.

- Μα ο Φρόυντ δεν έλεγε ότι το σεξ ενώνει;

Ο Φρόυντ όντως βλέπει το σεξ σαν ένταση που ψάχνει εκφόρτιση, επιθυμία που θέλει να ενωθεί με το αντικείμενό της, μια φαντασίωση επανένωσης (με κάτι αρχέγονο, οικείο, «χαμένο»). Στο φαντασιακό επίπεδο, το σεξ μοιάζει με ένωση. Στην πραγματικότητα, η επιθυμία ποτέ δεν χορταίνει πλήρως. Άρα η ένωση επιθυμείται, αλλά δεν σταθεροποιείται.

Απο την άλλη, είχε παρατηρήσει και κάτι που όλοι λίγο-πολύ ξέρουμε. Ότι η αγάπη και η σεξουαλική επιθυμία δεν συμπίπτουν πάντα (νιάου νιάου ακούγεται από τα κεραμίδια μια ωραιότατη γάτα).

Στα κείμενα του για την ερωτική ζωή, περιγράφει το εξής μοτίβο: Αγαπώ αυτό που είναι οικείο, και ασφαλές (δηλαδή «σύζυγος»), και επιθυμώ αυτό που είναι καινούργιο και απαγορευμένο (δηλαδή «ερωμένη»). Όχι επειδή είμαστε κακοί άνθρωποι. Αλλά επειδή η επιθυμία τρέφεται από το μη-οικείο, ενώ η αγάπη χρειάζεται τη σταθερότητα και την οικειότητα.

Και μιας το οικείο αντικείμενο (αυτό που αγαπάς) δεν λειτουργεί εύκολα ως αντικείμενο επιθυμίας γιατί πέφτει πάνω στην αρχαία απαγόρευση "το πολύ οικείο δεν ποθείται", δηλ. αιμομιξία τζιζ, που καταλήγουμε; Στο ότι η επιθυμία θέλει απόσταση αλλά η αγάπη τη μικραίνει. Άρα σύγκρουση by design και όσο περισσότερο αγαπάμε, τόσο λιγότερο επιθυμούμε.

Με λίγα λόγια:

Η αγάπη θέλει αυτό που έχει.

Η επιθυμία θέλει αυτό που της ξεφεύγει.

Καλό?

Ο Ζορζ Μπατάιγ πήγε ακόμα πιο μακριά, μιλώντας για το σεξ πιο ποιητικά και πιο σκοτεινά περιγράφοντάς το ως έκσταση, ως στιγμιαία υπέρβαση των ορίων του εαυτού. Για εκείνον το σεξ είναι στιγμιαία κατάρρευση των ορίων, απώλεια ελέγχου, μια μικρή «εμπειρία θανάτου του εγώ». Εκείνη τη στιγμή δεν είσαι ακριβώς “εσύ”  και ο άλλος δεν είναι ακριβώς “άλλος”. ΑΥΤΟ το λέει ένωση. Αλλά κι αυτό... στιγμιαία. Όχι μόνιμη ένωση. Μη μας βρει και τίποτα από την πολύ έκσταση!

Άρα που είναι η διαφωνία;

Φρόυντ / Μπατάιγ → το σεξ λειτουργεί σαν ένωση / συγχώνευση (με τον έναν ή τον άλλο τρόπο).

Λακάν → όοοοχι, κύριοι. Το σεξ αναδεικνύει τον διαχωρισμό. Όχι γιατί κάτι πάει στραβά. Αλλά γιατί έτσι είναι δομημένο το υποκείμενο.

Ο Λακάν δηλαδή, δεν λέει «μην αγαπάτε», «μην κάνετε σχέσεις», «όλα είναι μάταια». Λέει «Σταματήστε να ζητάτε από το σεξ να κάνει τη δουλειά της αγάπης και από την αγάπη να κάνει τη δουλειά της επιθυμίας». 

Γιατί; Γιατί τότε φορτώνετε το σεξ με φαντασιώσεις ένωσης που δεν αντέχει και την αγάπη με απαιτήσεις έντασης που τη διαλύουν.

Ο Λακάν απλώς το είπε πιο ωμά και συμπυκνωμένα ως: Μπορεί να συναντιούνται τα σώματα. Αλλά οι απολαύσεις δεν γίνονται μία.

- Άρα… το σεξ τι ρόλο βαράει, οεο;

Εδώ είναι το κρίσιμο σημείο. Δώστε βάση.

Το σεξ υπάρχει:

• Για επαφή.
• Για σωματική εγγύτητα.
• Για διέγερση.
• Για εκφόρτιση.
• Για παιχνίδι.
• Για ηδονή.
• Για μοίρασμα στιγμής.

Και αυτό δεν είναι λίγο. Είναι αρκετό. Απλώς δεν είναι όλα.

Το πρόβλημα είναι ότι φορτώνουμε στο σεξ ευθύνες που δεν είναι δικές του. Και η ένωση σίγουρα δεν είναι ευθύνη του σεξ.

- Και ποιου πράγματος τελικά είναι αποτέλεσμα η ένωση;

Η ένωση (όταν συμβαίνει):

1. Είναι αποτέλεσμα της αγάπης. 

Αλλά όχι υπό την έννοια της ρομαντικής σιροπιαστής αηδίας. Αγάπη εδώ σημαίνει:

• να αντέχεις ότι ο άλλος δεν σε συμπληρώνει,
• να μένεις ενώ ξέρεις ότι δεν θα γίνετε ένα,
• να λες: «σε θέλω, όχι γιατί μου λείπει κάτι, αλλά γιατί σε αναγνωρίζω»

Η αγάπη εδώ δεν ενώνει απολαύσεις. Ενώνει υποκείμενα που δέχονται τη διαφορά τους. Συναισθηματική ρύθμιση δύο νευρικών συστημάτων που μπορούν να αντέξουν την ένταση χωρίς να πανικοβληθούν, να αντέξουν απόσταση χωρίς να καταρρεύσουν, να αντέξουν διαφωνία χωρίς να διαλύσουν τη σχέση. Αυτό το κάνει η ψυχική ωριμότητα της αγάπης.

2. Είναι αποτέλεσμα λόγου.

Όχι κουβέντας τύπου "τι θες να φάμε", "που να πάμε σήμερα;" κτλ, αλλά κουβέντας που εκθέτει φόβο, επιθυμία, όριο, ανάγκη. Η ένωση περνά από το στόμα πριν περάσει από το σώμα. Μιλάτε ρε γαμώτο.

3. Είναι αποτέλεσμα επιλογής.

Όχι ανάγκης. Όχι φόβου. Όχι κενού. Επιλογής ότι παρόλο που ξέρεις ότι δεν γίνεται να σώσει ο ένας τον άλλον, μένεις. Όχι επειδή είναι εύκολο. Αλλά επειδή είναι συνειδητή επιλογή να μείνεις παρών.

Εν συντομία:

Το σεξ σε γδύνει.

Η αγάπη σε αποδέχεται.

Ο λόγος σε συνδέει.

Η επιλογή σε κάνει να μείνεις.

Όλα τα άλλα είναι πυροτεχνήματα στα σεντόνια... Και μπράβο κι ζήτω, αλλά ΕΝΩΣΗ δεν είναι.

- Το σεξ όμως, γίνεται συχνά υποκατάστατο αγάπης. Πότε και γιατί; 

Όταν χρησιμοποιείται αντί για «Μην φύγεις. Πάρε το σώμα μου αντί για την αλήθεια μου». Και ναι, μπορεί να είναι παθιασμένο, έντονο και εθιστικό. Αλλά ποτέ δεν αφήνει σύνδεση μετά.

Το σεξ γίνεται υποκατάστατο όταν δεν αντέχουμε την απουσία της αγάπης, αλλά αντέχουμε το σώμα. Όταν δεν μπορούμε να ζητήσουμε τρυφερότητα, δεν αντέχουμε συναισθηματική απόρριψη χωρίς να συντριβούμε, δεν ξέρουμε να δεθούμε αλλιώς, δεν μάθαμε ποτέ να νιώθουμε ασφαλείς χωρίς να «κρατάμε» καποιον ή δεν θέλουμε να ρισκάρουμε να μείνουμε μόνοι.

Τότε το σώμα κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα. Να  παράγει εγγύτητα χωρίς να ρισκάρει σχέση. Το σεξ δίνει επαφή χωρίς έκθεση, ένταση χωρίς δέσμευση, απόλαυση χωρίς ευθύνη, στιγμιαία αίσθηση «μαζί» χωρίς το ρίσκο του «αύριο μαζί;».

Και κάπως έτσι, το σεξ γίνεται φάρμακο. Ούτε καν επαφή.

Τα κλασικά καμπανάκια που θα έπρεπε να χτυπάνε σημαίνοντας ότι το σεξ παίζει αυτόν τον ρόλο είναι ότι μετά νιώθεις άδειος και θλιμμένος και χρειάζεσαι γρήγορα κι άλλο για να ηρεμήσεις. Συγχέεις τη σωματική ένταση με την συναισθηματική σύνδεση κι αν ο άλλος κάνει το λάθος να απομακρυνθεί καταρρέεις δυσανάλογα. Δεν σε νοιάζει καν ποιος είναι, αρκεί να είναι κάποιος εκεί.

Εκεί το σεξ δεν είναι μοίρασμα. Είναι αναισθητικό.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

1. Γιατί το σεξ ρυθμίζει το νευρικό σύστημα.

Το σεξ παράγει ντοπαμίνη, οξυτοκίνη, ενδορφίνες. Δηλαδή ακριβώς τα χημικά που σου ψιθυρίζουν στο αυτί «Είσαι ασφαλής. Δεν είσαι μόνος. Είσαι καλά». Αν αυτό δεν έχεις μάθει να το νιώθεις αλλιώς, το σώμα κολλάει στο σεξ για να ρυθμιστεί.

2. Γιατί η αγάπη απαιτεί ρίσκο

Η αγάπη θέλει να εκτεθείς, να αντέξεις μη ανταπόδοση, να μείνεις χωρίς έλεγχο. Και όλα αυτά είναι ρίσκο. Το σεξ σου επιτρέπει να νιώσεις κάτι έντονο χωρίς να τα ρισκάρεις όλα αυτά.

3. Γιατί κάποιοι έμαθαν ότι η αξία τους περνά από το σώμα

Αν κάποτε σε είδαν μόνο όταν ήσουν επιθυμητός ή σου έδωσαν σωματική εγγύτητα μόνο όταν εξυπηρετούσες, τότε το σώμα έγινε διαβατήριο αποδοχής και κατ' επέκταση ύπαρξης.

Όταν λειτουργεί έτσι όμως, το σεξ παύει να είναι επιλογή, παιχνίδι, ελευθερία, απόλαυση και γίνεται αντισταθμιστικός μηχανισμός. Κι αυτό είναι ναι μεν ανθρώπινο αλλά ΑΓΑΠΗ δεν είναι.

- Και πότε το σεξ είναι απλώς… σεξ (και απολύτως ΟΚ);

Όταν:

• Δεν υπόσχεται αυτόματα και ένωση.
• Δεν καλύπτει τραύματα.
• Δεν πουλάει εγγύηση με μορφή επαφής.
• Δεν χρησιμοποιείται ως νόμισμα για κάτι άλλο.
• Δεν χρειάζεται να το ερμηνεύσεις.
• Μπορεί να σταθεί χωρίς προσδοκίες για το μέλλον.

Τότε το σεξ είναι συνάντηση δύο σωμάτων, όχι σωσίβιο.

Το δύσκολο συμπέρασμα:

Η αγάπη αντέχει χωρίς σεξ.

Το σεξ δεν αντέχει χωρίς νόημα για πολύ.

Γι’ αυτό 

άλλοι κάνουν τέλειο σεξ αλλά δεν αντέχουν να συνυπάρχουν, 

άλλοι αγαπιούνται αλλά δεν την παλεύουν και πολύ στο σεξ και... 

λίγοι (πολύ λίγοι) καταφέρνουν και τα δύο μαζί. 

Όχι επειδή είναι τυχεροί. Αλλά επειδή μιλάνε, δεν χρησιμοποιούν το σώμα για να λύσουν ό,τι είναι συναισθηματικό και δεν ζητάνε από τον άλλον να σώσει την ψυχική τους ισορροπία. 

Και τότε η ένωση (όταν εάν και όποτε συμβεί) δεν έρχεται επειδή τα σώματα τους ενώθηκαν, αλλά επειδή άντεξαν να μην κρυφτούν και να αποδεχτούν ο ένας τον άλλον.

Η σεξουαλική "σχέση" δεν υπάρχει λοιπόν γιατί ποτέ δεν ήταν φτιαγμένη για ένωση / σύνδεση, αλλά για απλή επαφή. Η ένωση, αν συμβεί, είναι δουλειά άλλου πράγματος. Όχι του σεξ. 

...Και όποιος ψάχνει τη σωτηρία του στο κρεβάτι, καλό είναι να έχει και ένα ψυχολόγο κοντά γιατί θα απογοητευτεί γρήγορα και άσχημα.