Ο άνθρωπος είναι το μόνο ον που ξέρει ότι θα πεθάνει. Δεν το υποψιάζεται, το γνωρίζει. Όχι θεωρητικά, αλλά με τρομακτική, αναπόφευκτη βεβαιότητα. Όχι για τους άλλους, για τον εαυτό του. Κι όμως, ζει σαν να μην πρόκειται ποτέ να πεθάνει. Αυτό είναι ένα από τα πιο παράδοξα - και τραγικά - χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αυτή τη γνώση δεν μπορούμε να τη διαχειριστούμε ευθέως, γιατί δεν μπορούμε να φανταστούμε τι σημαίνει ακριβώς το "χωρίς εμάς". Δεν υπάρχει "κλειδαρότρυπα στον θάνατο". Γι’ αυτό, λέει ο Ernest Becker, χτίζουμε γύρω μας συστήματα νοήματος: θρησκείες, οικογένεια, έργα ζωής, παιδιά, επιτεύγματα, τέχνη. Όλα για να αφήσουμε κάτι που θα επιβιώσει μετά από εμάς. Είναι το ένστικτο της συμβολικής αθανασίας.
Αναβάλλουμε, φοβόμαστε, εγκλωβιζόμαστε σε συνήθειες. Κρατάμε κακίες, ζούμε με «θα δούμε», με προγραμματισμούς 5ετίας, λες και έχουμε μπροστά μας έναν αιώνα. Και την ίδια στιγμή, βαθιά μέσα μας, ξέρουμε ότι αυτό το "αύριο" δεν είναι καθόλου εγγυημένο.
Ζούμε όμως με το άγχος του θανάτου, αλλά εδώ μπαίνει και το παράδοξο. Χτίζουμε τη ζωή μας σαν να μην υπάρχει. Αν και γνωρίζουμε ότι είμαστε θνητοί, ζούμε σαν να μην είμαστε. Λέμε "του χρόνου" λες κι είναι δεδομένος. Πληγώνουμε τους ανθρώπους σαν να υπάρχει απεριόριστος χρόνος να αποκαταστήσουμε τη σχέση. Κρατάμε κακίες, σαν να μην είναι όλοι δανεικοί. Αναβάλλουμε τη χαρά για “αργότερα”. Αρνούμαστε να αλλάξουμε, λέγοντας "δεν είναι η ώρα".
Γιατί; Γιατί το "να ζεις αληθινά" σημαίνει να ρισκάρεις. Να πεις "σ’ αγαπάω". Να αφήσεις μια σχέση που δεν σε γεμίζει. Να φωνάξεις, να εκτεθείς. Να χάσεις, να αποτύχεις. Και όλο αυτό... μοιάζει επικίνδυνο. Σα να θέλουμε να γλιτώσουμε απ' τον θάνατο, αρνούμενοι τη ζωή.
Το παράδοξο φτάνει στο απόγειό του όταν σκεφτούμε ότι όσο πιο πολύ φοβάται κάποιος τον θάνατο, τόσο περισσότερο αρνείται να ζήσει με αυθεντικότητα. Παγιδεύεται σε σχέσεις που δεν τον γεμίζουν. Συμβιβάζεται. Δεν εκτίθεται. Δεν αλλάζει. Γιατί όλα αυτά είναι ρίσκο. Και το ρίσκο, όσο θυμίζει ζωή, θυμίζει και το πόσο εύθραυστη είναι.
Ο θάνατος δεν είναι το μόνο ρίσκο. Και η ζωή είναι ρίσκο, μόνο που έχει νόημα.
Γι’ αυτό περιμένουμε να νιώσουμε ασφαλείς για να ζήσουμε. Μάταια. Η ασφάλεια δεν έρχεται ποτέ. Γιατί η ζωή δεν είναι ασφαλής. Είναι ρίσκο. Παράλογο, αλλά γεμάτο νόημα.
Το πραγματικό ερώτημα είναι: Πώς ζεις, γνωρίζοντας ότι θα πεθάνεις, χωρίς να παραλύεις απ’ αυτό;
Η απάντηση δεν είναι “να ξεχάσεις τον θάνατο”. Είναι να τον δεχτείς, και να κάνεις ειρήνη με την αβεβαιότητα. Να επιλέξεις την πράξη που αξίζει ακόμα κι αν δεν προλάβεις να τη συνεχίσεις. Να πεις αυτό που έχει σημασία, χωρίς εγγύηση ότι θα ακουστεί.
Μην περιμένεις την ασφάλεια για να ζήσεις. Σου έχω νέα. Δεν θα έρθει. Ζήσε έτσι ώστε, αν αύριο όλα τελειώσουν, να μπορείς να πεις: "Αυτό που είχα να πω, το είπα. Αυτό που είχα να δώσω, το έδωσα."
Γιατί ο χρόνος δεν είναι δεδομένος. Είναι δώρο. Και όπως όλα τα δώρα, δεν κρατάει για πάντα.
Και ναι, ξέρω καλά πως δεν έχουν όλοι την πολυτέλεια να ζήσουν όπως θα ήθελαν. Ούτε εγώ φυσικά. Η ζωή είναι άνιση, σκληρή, γεμάτη επιβίωση αντί για επιλογή.
Αλλά μιας και δεν μπορούμε πάντα να ζήσουμε όπως θέλουμε, ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον να μη ξεχάσουμε ποιοι είμαστε όταν τη ζούμε. Να κρατήσουμε εκείνη τη σπίθα του εαυτού μας που θυμάται τι σημαίνει ζωή. Όχι τέλεια σπίθα — αλλά αληθινή. Και αληθινή σημαίνει δική μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου